Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Thánh Tông Thuần Hoàng Đế (hạ) [77a77b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

Tách câu và Phiên âm

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0 二十九日，辛未，帝疾大漸，乃憑玉几，命皇太子嗣位。[77a*1*1]

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 Nhị thập cửu nhật, Tân Mùi, đế tật đại tiềm, nãi bằng ngọc kỷ, mệnh Hoàng thái tử tự vị.

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 帝將崩時，有自述詩云：「五十年華七尺軀，剛膓如鐵却成柔，風吹牕外黄花謝，露浥庭前綠柳癯，碧漢望󰠃雲杳杳，黄梁夢醒夜悠悠，蓬來山上音容断，氷玉断魂入夢無。」[77a*2*3]

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 Đế tương băng thời, hữu tự thuật thi vân: “Ngũ thập niên hoa thất xích khu, Cương trường như thiết khước thành nhu, Phong xuy song ngoại hoàng hoa tạ, Lộ ấp đình tiền lục liễu cù, Bích hán vọng cùng vân diểu diểu, Hoàng lương mộng tỉnh dạ du du, Bồng lai sơn thượng âm dung đoạn, Băng ngọc đoạn hồn nhập mộng vô”.

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 三十日，壬子，帝崩于寶光殿。[77a*5*14]

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 Tam thập nhật, Nhâm Tí, đế băng vu Bảo Quang điện.

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 是日，神劍、神璽皆失。[77a*6*7]

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 Thị nhật, thần kiếm, thần tỉ giai thất.

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 帝生皇子十有四：長皇太子𨭗，次梁王銓、宋王鏦、唐王鎬、建王鑌、福王錚、演王鏓、廣王鐰、林王將、應王󱴐、義王󱴑、鎮王鋞、肇王鋑、荆王鍵，皇女二十。[77a*6*15]

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 Đế sinh hoàng tử thập hữu tứ: trưởng Hoàng thái tử Trang, thứ Lương vương Thuyên, Tống vương Tung, Đường vương Cảo, Kiến vương Tân, Phúc vương Tranh, Diễn vương Thông, Quảng vương Tảo, Lâm vương Tương, Ứng vương Chiêu, Nghĩa vương Cảnh, Trấn vương Kinh, Triệu vương Toan, Kinh vương Kiện, hoàng nữ nhị thập.

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 在等 [77a*9*18] 作紫霞殿、寶文殿、金鵉殿、寶光殿、籃山寝殿。[77b*1*1]

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 Tại đẳng tác Tử Hà điện, Bảo Văn điện, Kim Loan điện, Bảo Quang điện, Lam Sơn tẩm điện.

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 初帝即位，上仁宗之尊號，稱宣慈之徽號。[77b*1*18]

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 Sơ đế tức vị, thượng Nhân Tông chi tôn hiệu, xưng Tuyên Từ chi huy hiệu.

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 陶表死節，則特加旌表。[77b*2*16]

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 Đào Biểu tử tiết, tắc đặc gia tinh biểu.

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 得寧從逆，則嚴加顕戮。[77b*3*7]

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 Đắc Ninh tòng nghịch, tắc nghiêm gia hiển lục.

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 凣政事紛擾者悉釋之，刑法暴虐者悉除之。[77b*3*16]

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 Phàm chính sự phân nhiễu giả tất thích chi, hình pháp bạo ngược giả tất trừ chi.

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 此所以肇修人紀，而正皇綱也。[77b*4*15]

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 Thử sở dĩ triệu tu nhân kỷ, nhi chính hoàng cương dã.

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 帝常論在朝諸臣云：「朕有二失，一曰政令施爲違道干󰕑，二曰素尸在位，擾乱天工。[77b*5*9]

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 Đế thường luận tại triều chư thần vân: “Trẫm hữu nhị thất, nhất viết chính lệnh thi vi vi đạo can dự, nhị viết tố thi tại vị, nhiễu loạn thiên công.

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 𨿽内外庶職，难以枚󰁮，且以其尤者而言，都督黎練木偶土人，安可加以圓冠方履㢤。[77b*7*5]

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 Tuy nội ngoại thứ chức, nan dĩ mai cử, thả dĩ kì vưu giả nhi ngôn, Đô đốc Lê Luyện mộc ngẫu thổ nhân, an khả gia dĩ viên quán phương lí tai.

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 太師丁列、太傅黎念職居三公，不聞爕理陰 …… [77b*9*2]

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 Thái sư Đinh Liệt, Thái phó Lê Niệm chức cư tam công, bất văn nhiếp lí âm …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 [77a] Ngày Tâm Mùi 29, vua ốm nặng, bèn tựa kỷ ngọc, lệnh cho Hoàng thái tử lên nối ngôi. Vua lúc sắp băng, có bài thơ tự thuật rằng:

Ngũ thập niên hoa thất xích khu,

Cương trường như thiết khước thành nhu.

Phong xuy song ngoại hoàng hoa tạ,

Lộ ấp đình tiền lục liễu cồ,

Bích hán vọng cùng vân diểu diểu,

Hoàng lương mộng tỉnh dạ du du.

Bồng lai sơn thượng âm dung đoạn,

Băng ngọc u hồn nhập mộng vô?

(Năm chục hoa niên bảy thước thân,

Lòng như sắt cứng bỗng mềm dần.

Gió lay khô héo hoa bên cửa,

Sương dãi gầy mòn liễu trước sân.

Trời biếc xa trông, mây thăm thẳm,

Kê vàng tỉnh giấc đối bâng khuâng.

Khuất lời cách mặt, non bồng vắng,

Băng ngọc du hồn nhập mộng chăng?)

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Ngày Nhâm Tý 30, vua băng ở điện Bảo Quang. Ngày hôm ấy, gươm thần, ấn thần điều biến mất.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 Vua sinh được 14 hoàng tử: Con trưởng là Hoàng thái tử Tranh, các con thứ là Lương Vương Thuyên, Tống Vương Tung, Đường Vương Cảo, Kiến Vương Tân, Phúc Vương Trang, Diễn Vương Thông, Quảng Vương Tảo, Lâm Vương Tương, Ứng Vương Chiêu, Nghĩa Vương Cảnh, Trần Vương Kinh, Triệu Vương Toan, Kinh Vương Kiện, Hoàng nữ 20 người.

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Khi còn sống, vua [77b] dựng điện Tử Hà, điện Bảo Văn, điện Kim Loan, điện Bảo Quang, tẩm điện Lam Sơn.

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 Khi vua mới lên ngôi, dâng tôn hiệu cho Nhân Tông, đặt huy hiệu cho Tuyên Từ. Đào Biểu tử tiết thì đặc ân nêu gương, Đắc Ninh theo nghịch thì nghiêm khắc giết bỏ. Những chính sự phiền nhiễu đều bãi hết, những hình pháp bạo ngược đều bỏ cả. Vì thế, mới sửa chữa luân thường cho mọi người, chỉnh đốn được giường mối của nhà vua.

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 Vua từng dụ các quan trong triều rằng:

¶ 51 Leave a comment on paragraph 51 0 “Trẫm có hai sai lầm, một là chính lệnh ban ra vi phạm đạo lý, hai là ngồi giữ ngôi không, nhiễu loạn việc trời. Tuy các chức trong ngoài khó lòng nêu hết được, nhưng hãy nói về những người nổi bật hơn cả. Đô đốc Lê Luyện như bù nhìn tượng đất, sao có thể gọi là hạng đội mũ tròn, đi hia vuông¹ được. Thái sư Đinh Liệt, Thái phó Lê Niệm làm đến tam công, mà không thấy có việc gì là điều hòa âm …

¶ 52 Leave a comment on paragraph 52 0 ^⇡ 1 Đội mũ tròn, đi hia vuông: là võ tướng, ý nói không xứng đáng làm võ tướng.