Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Nhân Tông Hoàng Đế [23a23b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

Tách câu và Phiên âm

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0 …… 有「善帝」二字。[23a*1*1]

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 … hữu “thiện đế” nhị tự.

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 九月，成慶侯（鈌名）卒。[23a*1*6]

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 Cửu nguyệt, Thành Khánh hầu (khuyết danh) tốt.

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 冬，十月，築鬱羅臺。[23a*1*14]

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 Đông, thập nguyệt, trúc Uất La đài.

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 十一月，玉階都李號献金䱓魚。[23a*2*3]

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 Thập nhất nguyệt, Ngọc Giai đô Lý Hiệu hiến kim đình ngư.

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 十二月，成慶侯夫人何是欽酖殉死。[23a*2*15]

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 Thập nhị nguyệt, Thành Khánh hầu phu nhân Hà Thị khâm đam¹ tuẫn tử.

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 史臣吳士連曰：「婦人從一而終，非謂「殉」也。[23a*4*1]

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: “Phụ nhân tòng nhất nhi chung, phi vị “tuẫn” dã.

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 何氏徑情直行，至欽酖殉死，雖云過矣，然於人所難而易之，亦難能也。[23a*4*17]

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 Hà thị kinh tình trực hành, chí khâm đam tuẫn tử, tuy vân quá hĩ, nhiên ư nhân sở nan nhi dị chi, diệc nan năng dã.

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 抑成慶侯至是水塟而殉之耶？」[23a*6*8]

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 Ức Thành Khánh hầu chí thị thủy táng nhi tuẫn chi da?”.

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 復以内常侍黎伯玉爲禮部侍郎。[23a*8*1]

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 Phục dĩ Nội thường thị Lê Bá Ngọc vi Lễ bộ thị lang.

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 廣元州小首領莫賢及其部黨出亡宋邕州界貢洞。[23a*8*14]

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 Quảng Nguyên châu tiểu thủ lĩnh Mạc Hiền cập kì bộ đảng xuất vong Tống Ung Châu giới Cống động.

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 乙巳，六年（宋宣和七年）。[23b*1*1]

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 Ất Tị, lục niên (Tống Tuyên Hòa thất niên).

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 春，正月，以内常侍牟俞都爲中書丞。[23b*1*10]

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 Xuân, chính nguyệt, dĩ Nội thường thị Mâu Du Đô vi Trung thư thừa.

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 邕州執莫賢等，請差人就江南交付。[23b*2*3]

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 Ung Châu chấp Mạc Hiền đẳng, thỉnh sai nhân tựu Giang Nam giao phó.

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 帝遣守富良府中書李献徃江南，領還京師。[23b*2*17]

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 Đế khiển thủ Phú Lương phủ trung thư Lý Hiến vãng Giang Nam, lĩnh hoàn Kinh sư.

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 流莫賢于乂安州，妻子並沒官。[23b*3*16]

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 Lưu Mạc Hiền vu Nghệ An châu, thê tử tịnh một quan.

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 紙作藩上献檳鋃珠，詔却之。[23b*4*9]

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 Chỉ tác phiên thượng hiến tân lang châu, chiếu khước chi.

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 慶成崇陽殿，設宴三日夜。[23b*5*2]

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 Khánh thành Sùng Dương điện, thiết yến tam nhật dạ.

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 夏四月，帝幸應豊行宫省耕。[23b*5*12]

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 Hạ tứ nguyệt, đế hạnh Ứng Phong hành cung tỉnh canh.

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 六月，帝自應豊行宫幸蓩仁行宫，入内常侍中丞牟俞都奉㫖宣示内外臣僚曰：黄龍見于行宫之秘殿，惟宫女宦官見之。[23b*6*6]

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 Lục nguyệt, đế tự Ứng Phong hành cung hạnh Lý Nhân hành cung, Nhập nội thường thị trung thừa Mâu Du Đô phụng chỉ tuyên thị nội ngoại thần liêu viết: Hoàng long hiện vu hành cung chi bí điện, duy cung nữ hoạn quan kiến chi.

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 冬，十月，帝御應豊行宫省歛。[23b*8*16]

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 Đông, thập nguyệt, đế ngự Ứng Phong hành cung tỉnh liễm.

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 十一月，遣入内禮部侍郎 …… [23b*9*9]

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 Thập nhất nguyệt, khiển Nhập nội Lễ bộ thị lang …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 … [23a] có hai chữ “Thiện đế”.

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 Tháng 9, Thành Khánh hầu (không rõ tên) chết.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Mùa đông, tháng 10, đắp đài Uất la.

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Tháng 11, đô Ngọc Giai là Lý Hiệu dâng cá chiên vàng.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 Tháng 12, phu nhân của Thành Khánh hầu là Hà Thị uống thuốc độc chết theo chồng.

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Đàn bà chỉ theo một chồng mà chết thì không gọi là “tuẫn” [chết theo]. Hà thị theo tình mà đi thẳng, đến nỗi uống thuốc độc chết theo, tuy là quá, nhưng khó với người khác mà Hà thị lấy làm dễ, việc ấy cũng là khó làm. Hoặc giả Thành Khánh hầu đến lúc ấy mới chôn mà Hà thị chết để chôn theo chăng?

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 Lại cho Nội thường thị là Lê Bá Ngọc làm thị lang bộ Lễ. Tiểu thủ lĩnh châu Quảng Nguyên là Mạc Hiền và phe đảng bộ thuộc trốn sang động Cống ở địa giới Ung Châu nước Tống.

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 [23b] Ất Tỵ, [Thiên Phù Duệ Vũ] năm thứ 6 [1125], (Tống Tuyên Hòa năm thứ 7).

¶ 51 Leave a comment on paragraph 51 0 Mùa xuân, tháng giêng, cho Nội thường thị là Mâu Du Đô¹ làm Trung thư thừa².

¶ 52 Leave a comment on paragraph 52 0 Ung Châu bắt bọn Mạc Hiền, xin sai người đến Giang Nam để giao trả. Vua sai người giữ phủ Phú Lương³ là trung thư Lý Hiến đến Giang Nam nhận đem về kinh sư. Đày Mạc Hiền vào châu Nghệ An, vợ con đều sung làm quan nô.

¶ 53 Leave a comment on paragraph 53 0 Phiên làm giấy⁴ dâng ngọc châu tân lang, vua truyền không nhận.

¶ 54 Leave a comment on paragraph 54 0 Khánh thành điện Sùng Dương, mở yến tiệc ba ngày đêm. Mùa hạ, tháng 4, vua ngự đến hành cung Ứng Phong xem cày ruộng.

¶ 55 Leave a comment on paragraph 55 0 Tháng 6, vua từ hành cung Ứng Phong đến hành cung Lý Nhân, Nhập nội thường thị trung thừa là Mâu Du Đô vâng chỉ tuyên bảo các quan trong ngoài rằng có rồng vàng hiện ở điện kín của hành cung, chỉ có các cung nữ và hoạn quan trông thấy.

¶ 56 Leave a comment on paragraph 56 0 Mùa đông, tháng 10, vua ngự đến hành cung Ứng Phong xem gặt.

¶ 57 Leave a comment on paragraph 57 0 Tháng 11, sai Nhập nội Lễ bộ thị lang …

¶ 58 Leave a comment on paragraph 58 0 ^⇡ 1 Mâu Du Đô: Việt sử lược chép là Mâu Đô Du (q2, 23a).

¶ 59 Leave a comment on paragraph 59 0 ^⇡ 2 Việt sử lược chép là trung tướng (q2, 23a).

¶ 60 Leave a comment on paragraph 60 0 ^⇡ 3 Phú Lương: tên phủ đời Lý, gồm miền đất tỉnh Thái Nguyên cũ và cả huyện Đa Phúc cũ.

¶ 61 Leave a comment on paragraph 61 0 ^⇡ 4 Nguyên văn: “Chỉ tác phiên”, đơn vị thợ chuyên làm giấy viết.

¶ 62 Leave a comment on paragraph 62 0 ^⇡ 1 Theo nội dung mục “5. Đối chiếu với hai bộ sử có niên đại trước và sau năm Chính Hòa”, ở đây nên dịch phiên âm là: “… Thành Khánh hầu phu nhân Hà thị ẩm trấm tuẫn tử”. Từ ẩm 飲 và khâm 欽 đã có giải thích ở trên. Từ 酖 có thể đọc là trấm (cọn độc, Từ điển Trần Văn Kiệm, hvdict.thivien.net) hoặc đam (đam mê), theo bản Dịch quốc ngữ thì dùng trấm phù hợp hơn.