Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Dụ Tông Hoàng Đế (Phụ: Hôn Đức Công Dương Nhật Lễ) [BK7, 29a29b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 人。[29a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … nhân.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 不有藝皇及諸宗室，則國家已非陳有矣。[29a*1*2]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Bất hữu Nghệ Hoàng cập chư tông thất, tắc quốc gia dĩ phi Trần hữu hĩ.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 帝能尊師重道¹，而不與²謀及國事，故賢者不可虚拘。[29a*1*18]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Đế năng tôn sư trọng đạo, nhi bất dữ mưu cập quốc sự, cố hiền giả bất khả hư câu.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 朱安之去，無人告以善道，所謂「不信仁贒，則國空虚」是也。[29a*3*2]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Chu An chi khứ, vô nhân cáo dĩ thiện đạo, sở vị “bất tín nhân hiền, tắc quốc không hư” thị dã.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 六月，十日，大雨暴風。[29a*5*2]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Lục nguyệt, thập nhật, đại vũ bạo phong.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 〇十五日，憲慈皇太后使人迎故恭肅大王昱庶子日禮即位，改元大定元年。[29a*5*11]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 〇 Thập ngũ nhật, Hiến Từ Hoàng thái hậu sử nhân nghênh cố Cung Túc Đại vương Dực thứ tử Nhật Lễ tức vị, cải nguyên Đại Định nguyên niên.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 日禮優人楊姜子，[29a*7*2] 其母號王母者為傳戲時（傳有王母献蟠桃，日禮母為之，因以為號）方有娠，昱悅其艶色，納之，及生，以為己子。[29a*7*9]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Nhật Lễ ưu nhân Dương Khương tử, kì mẫu hiệu Vương Mẫu giả vi truyền hí thời (truyền hữu Vương Mẫu hiến bàn đào, Nhật Lễ mẫu vi chi, nhân dĩ vi hiệu) phương hữu thần, Dực duyệt kì diễm sắc, nạp chi, cập sinh, dĩ vi kỷ tử.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 至是太后謂群臣曰：「昱嫡長不得位，且 [29a*9*5] 早棄世，[29b*1*1] 日禮非其子耶！」[29b*1*4]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Chí thị Thái hậu vị quần thần viết: “Dực đích trưởng bất đắc vị, thả tảo khí thế, Nhật Lễ phi kì tử da!”

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 遂迎立之，追封昱為皇太伯。[29b*1*10]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Toại nghênh lập chi, truy phong Dực vi Hoàng thái bá.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 〇秋，八月，四日，禮尊憲慈皇太后為憲慈宣聖太皇太后，儀聖皇后為𧗼慈佐聖皇太后。[29b*2*3]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 〇 Thu, bát nguyệt, tứ nhật, Nhật Lễ tôn Hiến Từ Hoàng thái hậu vi Hiến Từ Tuyên Thánh Thái hoàng thái hậu, Nghi Thánh Hoàng hậu vi Huy Từ Tá Thánh Hoàng thái hậu.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 納恭定王暊女為皇后。[29b*3*19]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Nạp Cung Định vương Phủ nữ vi Hoàng hậu.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 〇冬，十一月，塟阜陵。明遣牛諒、張 [29b*4*10] 以寕賫金印龍章來，適裕宗晏駕。[29b*5*3]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 〇 Đông, thập nhất nguyệt, táng Phụ Lăng. Minh khiến Ngưu Lượng, Trương Dĩ Ninh tê kim ấn Long Chương lai, thích Dụ Tông yến giá.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 諒作詩换之曰：「南服蒼生奠枕安，龍編開國控諸蠻，包茅苲喜通王貢，薤露寕期别庶官，丹詔遠頒金印重，黄膓新閟玉衣寒，傷心最是天朝使，欲見無由淚满鞍。」[29b*5*16]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Lượng tác thi hoán chi viết: “Nam phục thương sinh điện chẩm an, Long Biên khai quốc khống chư man, Bao mao sạ hỉ thông vương cống, Giới lộ ninh kì biệt thứ quan, Đan chiếu viễn ban kim ấn trọng, Hoàng trường tân bí ngọc y hàn, Thương tâm tối thị Thiên triều sứ, Dục kiến vô do lệ mãn an”.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 既而以寕疾死，惟諒回國。[29b*9*2]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Kí nhi Dĩ Ninh tật tử, duy Lượng hồi quốc.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 右将國恭定王暊作 …… [29b*9*12]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Hữu tướng quốc Cung Định vương Phủ tác …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 [29a] Nếu không có Nghệ Hoàng và các vị tông thất khác thì quốc gia đã không còn là của họ Trần nữa rồi. Vua biết tôn trọng thầy dạy, nhưng lại không bàn việc nước với thầy. Vì thế bậc hiền năng không nên để chỉ làm vì. Chu An đi rồi, không còn ai bảo ban vua đạo hay lẽ phải nữa. Đó thực là “không tin bậc nhân hiền thì nước trống rỗng như không có người” vậy.

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Tháng 6, ngày 10, mưa to, gió lớn.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 Ngày 15, Hiến Từ Hoàng thái hậu sai người đón con thứ của cố Cung Túc Đại Vương Dục là Nhật Lễ lên ngôi. Đổi niên hiệu là Đại Định năm thứ 1.

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Nhật Lễ là con người làm trò tên là Dương Khương. Mẹ Nhật Lễ khi đóng trò có tên hiệu là Vương Mẫu (trò có tích “Vương Mẫu hiến bàn đào “, mẹ Nhật lễ đóng vai Vương Mẫu, nên lấy tên làm hiệu), đương có thai, Dục thấy nàng xinh đẹp, nên lấy làm vợ. Đến khi đẻ, Dục nhận làm con mình. Lúc này thái hậu bảo các quan rằng:

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 “Dục là con đích trưởng mà không được ngôi vua, lại [29b] sớm lìa đời. Nhật Lễ chẳng phải là con của Dục ư?”.

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Rồi đón Nhật Lễ lập làm vua. Truy phong cho Dục là Hoàng thái bá.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 Mùa thu, tháng 8, ngày mồng 4, Nhật lễ tôn Hiến Từ hoàng thái hậu làm Hiến Từ Tuyên Thánh thái hoàng thái hậu; Nghi Thánh hoàng hậu làm Huy Từ Tá Thánh hoàng thái hậu.

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Lập con gái Cung Định Vương Phủ làm hoàng hậu.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 Mùa đông, tháng 11, táng [Dụ Tông] ở Phụ Lăng¹.

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Nhà Minh sai Ngưu Lượng, Trương Dĩ Ninh sang tặng ấn vàng và sắc rồng, gặp lúc Dụ Tông từ trần, Lượng làm bài thơ viếng rằng:

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 Nam phục thương sinh điện chẩm an,

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Long Biên khai quốc khống chư man,

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 Bao mao sạ hỉ thông vương cống,

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Giới lộ ninh kì biệt thứ quan,

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Đan chiếu viễn ban kim ấn trọng;

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 Hoàng trường tân bí ngọc y hàn,

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Thương tâm tối thị Thiên triều sứ,

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 Dục kiến vô do lệ mãn an.

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 (Dân cõi Nam xa được trị an,

¶ 51 Leave a comment on paragraph 51 0 Long Biên mở nước giữ trăm man.

¶ 52 Leave a comment on paragraph 52 0 Vừa mừng lễ vật sang dâng cống,

¶ 53 Leave a comment on paragraph 53 0 Đâu ngỡ bi ca bỏ các quan.

¶ 54 Leave a comment on paragraph 54 0 Chiếu đỏ xa ban kim ấn nặng,

¶ 55 Leave a comment on paragraph 55 0 Chén vàng mới đậy ngọc y hàn.

¶ 56 Leave a comment on paragraph 56 0 Sứ trời là kẻ đau lòng nhất,

¶ 57 Leave a comment on paragraph 57 0 Muốn gặp, còn đâu lệ ứa tràn.)

¶ 58 Leave a comment on paragraph 58 0 Rồi Dĩ Ninh ốm chết, chỉ có Lượng trở về nước. Hữu tướng quốc Cung Định Vương Phủ làm …

¶ 59 Leave a comment on paragraph 59 0 ^⇡ 1 Phụ lăng: ở xã Yên Sinh, huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.

¶ 60 Leave a comment on paragraph 60 0 ^⇡ 1 Nguyên văn 傅 phó.

¶ 61 Leave a comment on paragraph 61 0 ^⇡ 2 Nguyên văn 𭁈 dữ (trong dữ dội).