Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Kỷ nhà Triệu [17a17b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 將軍楊僕力攻，反驅入路博德營軍。[17a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … tướng quân Dương Bộc lực công, phản khu nhập Lộ Bác Đức dinh quân.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 黎（比也）旦，城中皆降。[17a*1*15]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Lê (tỉ dã) đán, thành trung giai hàng.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 王及嘉與数百人夜走入海。[17a*2*3]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Vương cập Gia dữ sổ bách nhân dạ tẩu nhập hải.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 博德又問降者知嘉所在，遣人追之。[17a*2*14]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Bác Đức hựu vấn hàng giả tri Gia sở tại, khiển nhân truy chi.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 校尉司馬蘇弘得王，越郎都󰏲（一作孫都）得嘉。[17a*3*9]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Hiệu úy tư mã Tô Hoằng đắc vương, Việt lang Đô Kê (nhất tác Tôn Đô) đắc Gia.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 時下瀨戈船將軍兵，及馳義侯所𭛁夜郎兵未下，而我越已為路博德，楊僕所平矣。[17a*4*8]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Thời，Hạ lại Qua Thuyền tướng quân binh, cập Trì Nghĩa hầu sở phát Dạ Lang binh vị hạ, nhi ngã Việt dĩ vi Lộ Bác Đức, Dương Bộc sở bình hĩ.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 （時，我越令三使者牽牛三百頭，携酒一千鐘，持交趾、九真、日南三郡戶籍迎降。路博德因拜三使者為三郡太守，治 [17a*5*19] 民如故）。[17a*7*5]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 (Thời ngã Việt lệnh tam sứ giả khiên ngưu tam bách đầu, huề tửu nhất thiên chung, trì Giao Chỉ, Cửu Chân, Nhật Nam tam quận hộ tịch nghênh hàng. Lộ Bác Đức nhân bái tam sứ giả vi tam quận Thái thú, trị dân như cố).

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 遂以其地為南海（秦故郡。今，明廣東是也）、蒼梧（唐曰益州，古甌貉，我越之地）、鬱林（秦桂林郡，漢武更名）、合浦（秦象郡，廉州之属郡）、交趾、九真、日南（秦象郡）、珠崖、儋耳（並在大海中）[17a*7*8] 九郡。[17a*9*18]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Toại dĩ kì địa vi Nam Hải (Tần cố quận. Kim, minh Quảng Đông thị dã), Thương Ngô (Đường viết Ích Châu, cổ Âu Lạc, ngã Việt chi địa), Uất Lâm (Tần Quế Lâm quận, Hán Vũ cánh danh), Hợp Phố (Tần Tượng quận, Liêm Châu chi thuộc quận), Giao Chỉ, Cửu Chân, Nhật Nam (Tần Tượng quận), Châu Nhai, Đạm Nhĩ (tịnh tại đại hải trung) cửu quận.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 自是漢始 [17a*9*21] 置制史、太守。[17b*1*1]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Tự thị Hán thuỷ trí chế sử, thái thú.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 黎文休曰：吕嘉之諫哀王及樛太后，使毋求為漢諸侯，毋餘邊關，可謂䏻重越矣。[17b*2*1]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Lê Văn Hưu viết: Lữ Gia chi gián Ai Vương cập Cù thái hậu, sử vô cầu vi Hán chư hầu, vô dư biên quan, khả vị năng trọng Việt hĩ.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 然諫不從，󰒂當盡，率群臣於朝廷，靣諫帝漢帝越之利害，庶幾哀王太后有所感悟。[17b*3*14]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Nhiên gián bất tòng, nghĩa đương tận, suất quần thần ư triều đình, diện gián đế Hán đế Việt chi lợi hại, thứ cơ Ai Vương thái hậu hữu sở cảm ngộ.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 若猶不從，則當引𠧨避位，不爾則用伊、霍故事别選明王子一人代位，使哀王得如太甲、昌邑保全性命，則進退不失。[17b*5*10]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Nhược do bất tòng, tắc đương dẫn cữu tị vị, bất nhĩ tắc dụng Y Hoắc cố sự biệt tuyển Minh Vương tử nhất nhân đại vị, sử Ai Vương đắc như Thái Giáp, Xương Ấp bảo toàn tính mệnh, tắc tiến thoái bất thất.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 今乃弑其君以逞私怨，又不能以子守國，使越分裂而入臣漢人，則吕嘉之罪有不容誅者矣。[17b*8*1]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Kim nãi thích kì quân dĩ sính tư oán, hựu bất năng dĩ tử thủ quốc, sử Việt phân liệt nhi nhập thần Hán nhân, tắc Lữ Gia chi tội hữu bất dung tru giả hĩ.

Dịch Quốc Ngữ

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 … [17a]¹ tướng quân Dương Bộc cố sức đánh, đuổi [quân Triệu] chạy ngược vào dinh quân của Lộ Bác Đức. Đến tờ mờ sáng thì trong thành đầu hàng. Vua và Gia cùng với vài trăm người, đang đêm chạy ra biển. Bác Đức lại hỏi những người đầu hàng biết chỗ ở của Gia, bèn sai người đuổi theo. Hiệu úy tư mã là Tô Hoằng bắt được vua, quan lang Việt là Đô Kê (có bản chép là Tôn Đô) bắt được Gia. Bấy giờ quân của Hạ lại và Qua thuyền tướng quân, cùng quân Dạ Lang của Trì Nghĩa hầu chưa đến mà nước Việt ta đã bị Lộ Bác Đức và Dương Bộc dẹp yên rồi. (Bấy giờ nước Việt ta sai ba quan sứ² đem 300 con trâu, 1.000 chung rượu và sổ hộ của 3 quận Giao Chỉ, Cửu Chân và Nhật Nam đến xin hàng; Lộ Bác Đức nhân đó cho ba người ấy làm thái thú ở 3 quận để trị dân như cũ). Từ đó [nhà Hán] lấy đất chia làm 9 quận là: Nam Hải (quận của nhà Tần, nay là đất Quảng Đông nhà Minh), Thương Ngô (nhà Đường gọi là Ích Châu³, xưa là Âu Lạc, đất của nước Việt ta), Uất Lâm (nhà Tần là quận Quế Lâm, Hán Vũ Đế đổi làm tên này), Hợp Phố (nhà Tần là Tượng Quận, nay thuộc Liêm Châu), Giao Chỉ, Cửu Chân, Nhật Nam (đều là Tượng Quận thời Tần)⁴, Châu Nhai, Đạm Nhĩ (đều ở trong biển lớn). Từ đấy nhà Hán bắt đầu [17b] đặt Thứ sử, Thái thú. Chế độ nhà Hán đặt Thứ sử cai trị một châu, Thái thú cai trị một quận (quận là cấp dưới của châu) …

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Lê Văn Hưu nói: Lữ Gia can ngăn Ai Vương và Cù thái hậu không nên xin làm chư hầu nhà Hán, đừng triệt bỏ cửa quan ở biên giới, có thể gọi là biết trọng nước Việt vậy. Song can mà không nghe, thì nghĩa đáng đem hết bầy tôi đến triều đình, trước mặt vua trình bày lợi hại về việc nước Hán, nước Việt đều xưng đế cả, có lẽ Ai Vương và thái hậu cũng nghe ra mà tỉnh ngộ. Nếu lại vẫn không nghe theo, thì nên tự trách mình mà lánh ngôi [tể tướng], nếu không thế thì dùng việc cũ họ Y⁵, họ Hoắc, chọn một người khác trong hàng con của Minh Vương để thay ngôi, cho Ai Vương được như Thái Giáp⁶ và Xương Ấp mà giữ toàn tính mệnh, như thế thì không lỗi đường tiến thoái. Nay lại giết vua để hả lòng oán, lại không biết cố chết để giữ lấy nước, khiến cho nước Việt bị chia cắt, phải làm tôi nhà Hán, tội của Lữ Gia đáng chết không dung.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 ^⇡ 1 Nguyên bản thiếu tờ 17 a-b và đóng nhầm tờ 17 a-b của BK2, chúng tôi theo bản in khác để bổ sung tờ thiếu này.

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 ^⇡ 2 Ở năm Quý Mão (198 TCN), Toàn thư đã ghi Triệu Vũ Đế sai hai sứ coi giữ hai quận Giao Chỉ và Cửu Chân; ở đây lại nói sai ba quan sứ đem sổ hộ của 3 quận Giao Chỉ, Cửu Chân và Nhật Nam. Lời cẩn án của Cương mục (TB2, 2b) dẫn sách Thủy kinh chú của Lịch Đào Nguyên cũng chép việc tương tự để đính chính điều ghi trên đây: chỉ có hai sứ ở hai quận Giao Chỉ và Cửu Chân, không nói đến quận Nhật Nam.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 ^⇡ 3 Thương Ngô là tên quận đặt thời Hán, nhà Đường đổi gọi là Ngô Châu (nay là huyện Thương Ngô, tỉnh Quảng Tây), chứ không phải là Ích Châu (nay là Tứ Xuyên) như người chú thích nguyên bản đã nhầm.

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 ^⇡ 4 Xem chú thích Kỷ nhà Thục [8b9a].

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 ^⇡ 5 Họ Y: tức Y Doãn, quan phụ chính của nhà Thương; sau khi vua Thang chết, cháu nội là Thái Giáp đáng được nối ngôi, nhưng Giáp kém đạo đức. Y Doãn bèn đày Giáp đến đất Đồng, sau 3 năm, Thái Giáp hối cải, Y Doãn lại đón về cho làm vua.
Họ Hoắc: là Hoắc Quang, quan phụ chính của nhà Hán. Sau khi Hán Chiêu Đế chết, theo di chiếu, Quang rước lập Xương Ấp Vương lên nối ngôi, nhưng Xương Ấp Vương dâm loạn, Quang phế đi mà lập Tuyên Đế.

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 ^⇡ 6 Xem chú thích NK1, 8b.