Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Giới thiệu tác giả Lý Đào

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0 Lý Đào (李燾, 1115–1184), tự Nhân Phủ (仁甫), hiệu Tốn Nham (巽岩), được truy tặng thụy hiệu là Văn Giản (文簡), người Đan Lăng, châu Mi (nay thuộc tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc). Ông được cho là hậu duệ của Lý Minh – Tào vương thời Đường sơ (hoàng tử thứ 14 của Đường Thái Tông Lý Thế Dân, mẹ là vương phi Dương thị), theo ghi chép của “Tống sử”.

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 Năm Thiệu Hưng thứ 8 (1138), Lý Đào đỗ Tiến sĩ. Ông được điều làm Chủ bộ huyện Hoa Dương, phủ Thành Đô, rồi được đề cử làm Quân sự phán quan tại Gia Châu. Tuy nhiên, chưa kịp nhận chức thì ông đến đọc sách tại hang Tốn, núi Long Hạc. Năm Thiệu Hưng 12 (1142), ông mới đến nhận chức Chủ bộ Hoa Dương. Đến năm Thiệu Hưng 24 (1154), ông được thăng làm Tuyên giáo lang, Tri huyện Song Lưu, phủ Thành Đô. Sau đó làm Tri châu Vinh, có thành tích về trị thủy. Năm Long Hưng 2 (1164), ông nhậm chức Chuyển vận phán quan lộ Đồng Xuyên. Về sau, ông làm đến Kiểm thảo quan Viện thực lục, rồi Tu soạn (chức chuyên biên soạn sử). Ông chuyên cần việc công, có nhiều thành tích chính trị, “không nuôi ca cơ, không tích trữ điền sản”. Trương Thức (張栻) từng nói: “Lý Nhân Phủ (tức Lý Đào) như tùng trong sương, bách trong tuyết.”

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 Lý Đào rất căm ghét Tần Cối vì cho rằng ông ta chuyên quyền làm hại nước, nên bị Tần Cối ghen ghét, đường quan lộ khá gập ghềnh. Có lần có người được phái đến truyền ý, rằng chỉ cần Lý Đào chủ động đến thăm hỏi thì sẽ được trọng dụng. Nhưng ông ghét sự chuyên quyền làm hại quốc gia của Tần Cối, nhất quyết không chịu, vì thế bị kìm hãm nơi nha huyện suốt gần ba mươi năm.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 Phần lớn cuộc đời, Lý Đào đảm nhiệm chức sử quan, biên soạn sách sử. Khi làm Tri huyện Song Lưu, phủ Thành Đô, ngoài công việc hàng ngày, ông thường “mỗi ngày giở sách sử, thu thập và sắp xếp các sự kiện triều đại hiện thời”. Việc biên soạn bộ Trường biên khởi đầu từ đây. Ông dành 40 năm để biên tập và hoàn thành bộ 《續資治通鑑長編》 (Tục tư trị thông giám trường biên) gồm 980 quyển, ghi chép sử sự của 9 triều Bắc Tống, từ Tống Thái Tổ Triệu Khuông Dẫn (niên hiệu Kiến Long, 960) đến Tống Khâm Tông Triệu Hoàn (niên hiệu Tĩnh Khang, 1127), tổng cộng 168 năm lịch sử. Năm Càn Đạo thứ 4 (1168), ông dâng phần đã hoàn thành từ Thái Tổ đến Anh Tông. Năm Thuần Hy nguyên niên (1174), ông dâng phần biên soạn triều Thần Tông. Tống Hiếu Tông khen rằng: “Không thẹn với Tư Mã Quang.”

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Theo sử chép, khi thu thập tư liệu, ông “làm 10 tủ gỗ, mỗi tủ lại có 20 ngăn kéo, mỗi ngăn ghi năm bằng thiên can địa chi. Sự việc xảy ra trong năm nào đều được đưa vào ngăn ấy, lại chia theo ngày tháng trước sau, sắp xếp đâu ra đấy.” Do bộ sách khổng lồ, nên ông chia làm 4 lần dâng lên. Nay bản đầy đủ đã bị thất lạc từ lâu, về sau người ta mới phục dựng từ Vĩnh Lạc đại điển.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 Năm Thuần Hy 11 (1184), trước lúc lâm chung, ông để lại lời trăn trối: “Thần đã 70 tuổi, chết không phải yểu, chỉ hận một điều là chưa đền đáp được nước.”

Tác phẩm của ông rất phong phú, từng biên soạn:

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 – Tốn Nham văn tập

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 – Tứ triều sử cảo (50 quyển)

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 – Đường tể tướng phổ (1 quyển)

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 – Giang Tả phương trấn niên biểu (6 quyển)

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 – Tấn Tư Mã thị bản chi, Tề Lương bản chi, Vương Tạ thế biểu, Ngũ đại tam nha tướng soái niên biểu (mỗi loại 1 quyển)

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 – Dịch học (5 quyển), Xuân Thu học (10 quyển)

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Tổng cộng hơn 50 loại, phần lớn nay đã thất truyền.

Những sách hiện còn là:

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 – Tục tư trị thông giám trường biên (520 quyển)

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 – Lục triều chế địch đắc thất thông giám bác nghị (10 quyển)

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 – Thuyết văn giải tự ngũ âm vận phổ (10 quyển)

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Các sách này đều được biên tập vào “Tứ khố toàn thư” thời Thanh.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 (theo Wikipedia)